Kiến Phúc hay Kiến Phước (chữ Hán: 建福; 1869 – 1884), Nguyễn Giản Tông Nghị Hoàng Đế, là vị vua thứ bảy của vương triều nhà Nguyễn, lên ngôi ngày 2 tháng 12 năm 1883, tại vị được 8 tháng thì qua đời. Thụy hiệu của ông là Thiệu Đức Chí Hiếu Uyên Duệ Nghị Hoàng Đế (紹德志孝淵睿毅皇帝).
Thiếu thời
Kiến Phúc tên húy là Nguyễn Phúc Ưng Đăng (阮福膺登), còn có tên là Nguyễn Phúc Hạo là con thứ ba của Kiên Thái vương Nguyễn Phúc Hồng Cai và bà Bùi Thị Thanh. Ưng Đăng ra đời vào ngày 2 tháng giêng năm Kỷ Tỵ, tức 12 tháng 2 năm 1869.
Vua Tự Đức vì lúc nhỏ bị bệnh đậu mùa nên không có con. Ông nhận ba con trai của hai người em làm con nuôi, trong đó con đầu là vua Dục Đức. Năm 1870 lúc được 2 tuổi, Ưng Đăng được vua Tự Đức nhận làm con nuôi thứ ba và giao cho bà Học phi Nguyễn Thị Hương trông coi, dạy bảo.
Trị vì
Sau khi vua Hiệp Hòa bị phế truất, vào ngày 2 tháng 12 năm 1883, Ưng Đăng được đưa lên ngôi vua và đặt niên hiệu là Kiến Phúc. Khi đó Ưng Đăng mới 15 tuổi, mọi việc đều do hai đại thần phụ chính Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết quyết định.
Đại Nam thực lục chính biên (ĐNTL.CB., tập 36, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1976, tr. 18 - 20) ghi nhận rằng: Ưng Đăng được tin triều đình tới rước mình về làm vua, đang đêm khuya khoắt, nên rất sợ hãi, nhưng vẫn bị đem lên kiệu đưa về kinh thành. Ưng Đăng nói, "Ta còn bé, sợ không làm nổi", nhưng Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết tâu "Xin lấy tôn miếu, xã tắc làm trọng", và đưa lên ngôi với sự đồng ý của hoàng thái hậu Từ Dũ.
Sau khi nhà Thanh (Trung Hoa) kí Hòa ước Thiên Tân với Pháp, triều đình Đại Nam (Việt Nam), ở tình thế bị cô lập hoàn toàn, đành phải chấp nhận Hiệp ước Giáp Thân (1884). Tuy vậy, triều đình Đại Nam, dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Văn Tường, Tôn Thất Thuyết, vẫn cố gắng thúc đẩy sự tiếp diễn thế trận "tọa sơn quan song hổ đấu" (cuộc chiến Pháp - Hoa). Nhiều quan thấy vậy, từ quan, ở ẩn hoặc đơn độc chiêu mộ quân, khởi binh chống Pháp, hoặc chiến đấu dưới cờ quân Thanh.
Triều đại Kiến Phúc chỉ kéo dài 8 tháng. Từ tháng tư (âm lịch) năm Giáp Thân, Kiến Phúc ngã bệnh. Ngày 10 tháng 6 âm lịch năm này, (31 tháng 7 năm 1884), Kiến Phúc mất vào giờ ngọ (Quốc sử quán triều Nguyễn, ĐNTL.CB., sđd., tr. 150 – 151).
Lúc mất, Kiến Phúc mới 16 tuổi, chưa nạp phi, không có con cái.
Sau khi mất, bài vị vua Kiến Phúc được đưa vào thờ trong Thế miếu và có miếu hiệu là Giản tông Nghị Hoàng đế. Lăng của Kiến Phúc, hiệu Bối lăng, ở phía trái Khiêm lăng, tại làng Dương Xuân Thượng, huyện Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên.
Kiều Oách Mậu là Danh sĩ, ông còn có tên khác nữa là Kiều Dực, sau đổi là Kiều Cung, con cử nhân Kiều Thắng. Quê xã Đông Sàng, huyện Phúc Thọ, tỉnh Sơn Tây nay thuộc huyện Phúc Thọ, tỉnh Hà Tây
Kiều Oách Mậu có tài văn thơ, tự là Tử Yến, hiệu Giá Sơn, đỗ cử nhân năm Kỷ Mão 1879, và năm sau Canh Thìn 1880, đỗ Phó bảng.
Kiều Oách Mậu được bổ làm Tri phủ, ít lâu bị giáng làm Tri huyện. Ông đã ngồi trấn nhậm nhiều nơi, rồi bỏ ấn từ quan, ra giúp việc tại tòa soạn báo Đồng Văn ở Hà Nội.
Ngoài việc xuất bản cuốn Đoạn trường tân thanh, ông còn soạn truyện Tì bà, làm thêm hai bán án thổ quan và ngư phủ nối sau tập Kim Vân Kiều án của Nguyễn Văn Thắng. Ông cũng có đề tựa sách Tang thương ngẫu lục, duyệt lại sách Bút toán chỉ nam và soạn sách Bản triều bạn nghịch liệt truyện nói về các vụ khởi nghĩa chống nhà Nguyễn.
Năm Nhâm Tý 1912, ông mất, thọ 58 tuổi.
Kim Đồng (1928 – 15 tháng 2 năm 1943) là bí danh của Nông Văn Dền, một thiếu niên người dân tộc Nùng. Anh là một trong năm đội viên đầu tiên của tổ chức Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh khi được thành lập ngày 15 tháng 5 năm 1941.
Bí danh của năm đội viên là: Kim Đồng, Cao Sơn, Thanh Minh, Thanh Thủy, Thủy Tiên. Kim Đồng đã cùng những đội viên này làm nhiệm vụ giao liên đưa đón cán bộ cách mạng, chuyển thư từ. Một lần khi lính Pháp bí mật bao vây làng nơi có cán bộ Việt Minh đang ẩn náu, Kim Đồng đã quyết định chạy ra ngoài để đánh lạc hướng quân lính. Anh bị phát hiện và bị trúng đạn. Anh mất ngày 15 tháng 2 năm 1943.
Đến năm 1997, Kim Đồng được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang.
Kinh Dương Vương Tên húy là Lộc Tục, con cháu họ Thần Nông, theo truyền thuyết là thủy tổ dân tộc Việt, hiện còn mộ tại làng An Lữ, Thuận Thành, Bắc Ninh. Nhâm Tuất, năm thứ 17 . Xưa cháu ba đời của Viêm Đế họ Thần Nông là Đế Minh sinh ra Đế Nghi, sau Đế Minh nhân đi tuần phương Nam, đến Ngũ Lĩnh lấy con gái Vụ Tiên, sinh ra vua [Kinh Dương Vương]. Vua là bậc thánh trí thông minh, Đế Minh rất yêu quý, muốn cho nối ngôi. Vua cố nhường cho anh, không dám vâng mệnh. Đế Minh mới lập Đế Nghi là con nối ngôi, cai quản phương Bắc, phong cho vua làm Kinh Dương Vương, cai quản phương Nam, gọi là nước Xích Quỷ.
Địa bàn của quốc gia dưới thời vua Kinh Dương rộng lớn, phía bắc tới sông Dương Tử (cả vùng hồ Động Đình), phía nam tới nước Hồ Tôn (Chiêm Thành), phía đông là Đông Hải (một phần của Thái Bình Dương), phía tây là Ba Thục (Tứ Xuyên, Trung Quốc ngày nay). Về sau người Việt chỉ thấy có ở miền Bắc Việt Nam ngày nay, có thể một phần do sự lấn áp của các tộc người Hoa từ phương Bắc. Đoạn trích sau đây cho thấy tác giả có ý rằng người Việt có dòng dõi từ phương Bắc chứ không phải người bản xứ bị người Hoa khinh rẻ là người man di. Hoặc để ủng hộ giả thuyết cho rằng 2 tỉnh Quảng Tây, Quảng Đông của Trung Quốc xưa kia là lãnh thổ Bách Việt mà người Việt đã là một phần trong đó.
Kinh Dương Vương làm vua vào quãng năm Nhâm Tuất (2879 trước công nguyên) và lấy con gái Thần Long là vua hồ Động Đình sinh được một con trai đặt tên là Sùng Lãm, nối ngôi làm vua xưng là Lạc Long Quân, sau lấy con gái Đế Lai là Âu Cơ sinh một bọc trăm trứng, trăm trứng ấy nở thành trăm con trai. Một ngày Long Quân nói với Âu Cơ rằng: "Ta là giống Rồng, mình là giống Tiên, thuỷ hoả khác nhau, không ở cùng nhau được". Hai người bèn chia con mà ở riêng. Năm chục người theo mẹ về núi, năm chục người theo cha về biển, chia nhau thống trị các xứ đó, đó là thuỷ tổ của các nhóm Bách Việt. Người con trưởng trong số các con theo mẹ lên Phong Sơn, được tôn làm vua gọi là Hùng Vương.
Đoàn Trần Nghiệp là liệt sĩ cận đại, tục gọi Ký Con, quê làng Khúc Thủy, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông, nay là huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây.
Ông xuất thân bán hàng ở hãng Godard của người Pháp. Nhiệt thành yêu nước, ông dấn thân tranh đấu, gia nhập Việt Nam Quốc dân đảng, rồi sung vào Ám sát đoàn dưới sự điều khiển của Xứ Nhu tức Nguyễn Khắc Nhu.
Ngày 10-2-1930 cuộc khởi nghĩa do Việt Nam Quốc dân đảng lãnh đạo bùng nổ, ông điều động đoàn quân cảm tử tấn công vài vị trí trong thành Hà Nội. Thất bại ông bị bắt vào khoảng cuối năm Canh Ngọ 1930, rồi bị hành quyết một lượt với 8 chiến hữu: Lê Hữu Cảnh, Nguyễn Xuân Huân, Lương Ngọc Tốn, Nguyễn Văn Nho, Nguyễn Quang Chiểu, Nguyễn Minh Luân, Nguyễn Trọng Bằng và Phạm Văn Khuê tức Cai Khuê. Ông chết vì nước lúc mới 23 tuổi.
Về tên họ ông, theo Việt Dân Hoàng Văn Đào trong quyển Việt Nam quốc dânđảng: “Ông chính là họ “Đào” chớ không phải Đoàn. Thân phụ ông là Đào Văn Ba làm nghề kim hoàn, mẹ là Đinh Thị Thuận, khoảng năm 1927 ngụ ở số nhà 56 phố Hàng Bạc Hà Nội”.
Khi gia nhập Đảng, ông có bí danh là Doãn, phụ tá Nhượng Tống Hoàng Phạm Trân ấn loát truyền đơn và báo Hồn cách mạng, rồi trông coi khách sạn ở phố Hàng Bông. Vì ông nhỏ tuổi hơn cả, nên các đồng chí gọi đùa là Ký Con. Về sau, Nguyễn Thái Học đề cử ông vào ban ám sát, ông có thêm bí danh là Sĩ Hiệp.
Đặng Xuân Thiều cảm vịnh Đoàn Trần Nghiệp:
“Sống thác đôi đường trọn trước sau,
Nước non ghi nhớ mãi ngàn thâu.
Kinh hoàng bóng ngọc như nghiêng ngả,
Đầu đã rơi rồi hận tất sâu”.
Kỳ Đồng tên thật là Nguyễn Văn Cẩm (8/10/1875 - 1929), người làng Trung Lập (theo cuốn Danh nhân Thái Bình thì quê ông là làng Ngọc Đình), phủ Tiên Hưng, tỉnh Hưng Yên, nay là xã Văn Cẩm huyện Hưng Hà tỉnh Thái Bình. Ông vốn có tư chất thông minh từ nhỏ lại được cha, là nhà nho giỏi, dạy dỗ. Ông được chính phủ Pháp cấp học bổng sang học Trường trung học Alger, tốt nghiệp tú tài khoa học và văn chương. Ông có lẽ là Người Việt đầu tiên đỗ tú tài Pháp.
Tiểu sử
Kỳ Đồng có nghĩa là (Đứa trẻ kỳ tài) là tên gọi được vua Tự Đức sắc phong cho cùng với sớ "Tên này còn ít tuổi, chưa thể dùng được, nay giao tỉnh thần Hưng Yên dạy bảo, để khi lớn lên, nhà nước sẽ dùng."
Tám tuổi mụ (năm 1882), Kỳ Đồng đã được cha cho dự kỳ thi khảo khóa chuẩn bị cho kỳ thi hương sau đó tại trường Nam Định. Nguyễn Văn Cẩm đoạt loại ưu, được quan đốc học Nam Định trình tấu về triều. Vua Tự Đức ban chỉ dụ khen thưởng, cấp tiền gạo ăn học.
Năm 1887, những người dân có tư tưởng chống Pháp nhưng mê tín ở tỉnh Nam Định cũ (ở cả Nam Định và Thái Bình ngày nay) tôn Kỳ Đồng làm hậu thân của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, tiến hành tổ chức một đám rước kiệu Kỳ Đồng tiền về tỉnh lỵ Nam Định, nhằm hướng nhân tâm về một thủ lĩnh chống Pháp mới. Công sứ Pháp ở Nam Định là Brie phải ra lệnh nổ súng thị uy, giải tán đoàn người. Sau đó, người Pháp quay sang lợi dụng lại việc này vào mục đích tuyên truyền: họ lưu đày những người tổ chức sự kiện này ở Côn Đảo, nhưng riêng Kỳ Đồng họ lại cho đi du học ở thủ đô An giê (Alger) của Algeri lúc đó thuộc Pháp, ngày 2 tháng 10 năm 1887.
Tại An giê, Kỳ Đồng học tại trường trung học Louis le grand trong 9 năm, từ tháng 10 năm 1887 đến tháng 9 năm 1896. Trong thời gian này, ông quen và thân thiết với vua Hàm Nghi lúc đó cũng đang bị lưu đầy tại đó.
Ông từ chối lời mời làm quan của Pháp mà chỉ xin đất để mở mang việc làm ruộng ở Yên Thế vào năm 1897.
Vì sợ ông liên lạc với Đề Thám nên Pháp đã đày ông sang đảo Marquises. Ông mất ở Tahiti năm 1929.thọ 54 tuổi
Ông có một số bài thơ dạng tự thuật như Lời non nước hay Đường lên Yên Thế.
Danh Nhân Không Tìm Thấy Tư Liệu:
- Khai Quang
- Khai Trí
Chỉnh sửa lần cuối bởi LSB-Sun: 21-03-2010 lúc 12:10.
La Văn Cầu (sinh năm 1932) là một sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam. Ông được phong danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân vào năm 1952.
Ông là người dân tộc Tày, quê xã Khâm Thành, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng
Năm 1948, ông gia nhập Đại đội 671, một đơn vị địa phương Cao Bằng của quân đội Việt Minh (khi đó gọi là Quân đội Quốc gia Việt Nam, từ năm 1950 gọi là Quân đội Nhân dân Việt Nam), được kết nạp Đảng Cộng sản năm 1950.
Trong kháng chiến chống Pháp, từ năm 1948 đến năm 1952, ông tham gia chiến đấu 29 trận. Trận phục kích trên đường Bông Lau - Lũng Phầy (Cao Bằng năm 1949), ông đã cùng đồng đội xung phong, một mình bắn chết lính pháp trên xe tăng rồi nhảy lên xe dùng súng trên xe diệt thêm 10 tên lính Pháp nữa. Trong Trận Đông Khê (Chiến dịch biên giới năm 1950), khi đang chỉ huy tổ bộc phá hàng rào để đơn vị tiến công đồn, ông bị thương gẫy nát cánh tay, và đã nhờ đồng đội chặt đứt để khỏi vướng, dùng tay trái ôm bọc phá đánh mở đường, tạo thời cơ cho đơn vị đánh chiếm đồn địch
Do thành tích trong chiến đấu, ngày 19 tháng 5 năm 1952, ông được Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, khi đang là tiểu đội phó thuộc Trung đoàn 174, Đại đoàn 316. Cùng năm đó, ông được trao tặng danh hiệu Anh hùng thi đua ái quốc theo Sắc lệnh số 107-SL ngày 10 tháng 8 năm 1952.
Ông được phong hàm Đại tá từ năm 1985, và được tặng Huân chương quân công, hạng nhì, hạng ba và Huân chương kháng chiến hạng nhất.
Ông từng là Ủy viên trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam
Tên ông được đặt cho một con đường tại phường 2, thành phố Vũng Tàu và một con phố ở Nam Định.
Lạc Long Quân (雒龍君) con vua Kinh Dương Vương họ Hồng Bàng (鴻龐), tên huý là Sùng Lãm (崇纜). Huyền sử tương truyền: Sùng Lãm thuộc thị tộc Hồng Bàng, dòng Lạc Việt, con trai của Kinh Dương Vương Lộc Tục và con gái Động Đình Quân là Thần Long. Lạc Long Quân kết duyên cùng con gái của Đế Lai là nàng Âu Cơ, sinh được 100 người con trai. Sau, 50 người con trai theo Lạc Long Quân xuống sinh hoạt ở vùng biển, 50 người theo Âu Cơ lên non lập nghiệp.
Vua lấy bà Âu Cơ, sinh ra một trăm người con trai. Một hôm nói với hoàng hậu: “Ta thuộc giống rồng, nàng thuộc giống tiên, nếp sinh hoạt khác nhau, không sống chung được lâu” rồi chia 50 con theo mẹ lên miền núi, 50 con theo cha xuống miền biển.
Người con trưởng nối ngôi lấy hiệu là Hùng Vương, đặt tên nước là Văn Lang, đóng đô ở Phong Châu.
Nơi tưởng niệm Lạc Long Quân ngày nay hãy còn di tích, ấy là đình Nội, làng Bình Đà, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông (nay thuộc làng Bình Đà, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội). Đình đã có từ lâu, tấm bia duy nhất nơi đình còn sót lại làm trong năm Kỷ Mùi 1919 sau khi sửa sang vào năm Mậu Ngọ 1918. Bức hoành nêu to 4 chữ "為 百 越 祖 Vi Bách Việt tổ" (Tổ dân Bách Việt).
Tượng Lạc Long Quân đội mũ bình thiên, mặc hoàng bào, tay cầm hốt, chân đi hia, cân đai rạng rỡ. Hai bên phải trái chân dung, có đến 60 hình người chạm nổi, gồm 18 thị nữ dâng hoàn sớ, 20 quan văn, 16 tướng võ, 6 vị cưỡi ngựa, 12 người chèo thuyền rồng, và các hình thú hổ, voi, đầu rồng và các hoa văn, sóng nước.
Ngày 6-3 Âm lịch là ngày hội hàng năm kỷ niệm Lạc Long Quân, trước ngày Hội đền Hùng 4 ngày, Lễ vật dâng cúng thường là 100 oản, 100 quả chuối, 100 bánh dẻo, 100 ghe chèo để mời 100 người con của Lạc Long Quân và Âu Cơ về hưởng.
Trong ngày hội, người ta đốt pháo Bình Đà, nó chẳng những thể hiện tài nghệ của nhân dân lao động mà còn có ý nghĩa tượng trưng cho sự tích Lạc Long Quân. Âu Cơ và cũng mô phỏng lại tiếng trống lệnh của Lạc Long Quân. Làng Bình Đà với địa thế nằm giữa vùng đồng bằng, với trống đồng Đông Sơn, cũng có thể là nơi quần tụ cư dân Văn Lang xa xưa khai phá vùng châu thổ. Cho nên, Đình Nội làng Bình Đà thật là di tích cần trân trọng bảo tồn.
Trong ca dao Việt Nam có bài ca về sự tích Trăm trứng trăm con giàu tính sử học:
Long Quân Nam Việt gặp nàng Âu Cơ.
Dạo chơi sơn thuỷ dật dờ,
Đạp nhằm dấu thỏ một giờ thọ thai.
Nở ra nửa gái nửa trai sẳn sàng
Nửa thì qui phụng rồng loan
Nửa theo quê mẹ cho nhàn tấm thân
Thiếp hỏi chàng chàng nói từng câu
Hỏi thăm thiếp lại Tý Mẹo Dần anh sanh?
Võ tướng Lâm Hoành, trước tên là Lâm Chuẩn, sau đổi là Hoành (về mặt chữ Hán, cũng đọc là Hoằng, nên có sách ghi là Lâm Hoằng); tướng đời Tự Đức (嗣德; 1829–1883). Quê xã Gia Bình, huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị.
Năm Đinh Mão 1867 đỗ cử nhân; Mậu Thìn 1868 đỗ phó bảng, 44 tuổi cùng khoa với Nguyễn Thuật, Dương Khuê, Nguyễn Đình Tựu... từng đi sứ Trung Quốc năm 1880.
Làm Tham tri bộ Công. Năm 1883 khi Pháp chiếm cửa Thuận An, ông giữ nhiệm vụ trấn giữ Trấn hải đài ở cửa biển Thuận An. Thế yếu không chống nổi, ông nhảy xuống biển tuẫn tiết. Đương thời được sĩ phu và nhân dân kính trọng, được truy phong hàm Thượng thư.
21-03-2010
Chế độ Linear
