Vua Lê Chiêu Tông - 黎昭宗 tên huý là Lê Ỷ - 黎椅, tên khác là Lê Huệ - 黎惠, niên hiệu Quang Thiệu. Sống ở thời kỳ Hậu Lê (giai đoạn Lê Sơ từ 1428 - 1527).
Lê Chiêu Tông là con trưởng của Cẩm Giang Vương Lê Sùng và bà Hoàng Thái hậu Trịnh Thị Loan, là cháu bốn đời của Lê Thánh Tông và cháu đích tôn của Kiến vương Tân.
Năm Bính Tý (1516), sau Tương Dực bị giết nhưng không có con nối dõi, các đại thần Trịnh Duy Sản và Lê Nghĩa Chiêu đón Lê Chiêu Tông về tôn làm vua lúc mới 11 tuổi.
Khi đó kinh thành đang bị tàn phá nên Trịnh Duy Sản phải rước vua vào Tây Kinh. Trần Cảo thấy kinh thành bỏ không đã chiếm và tự xưng làm vua, triều đình sai các quan như Trịnh Duy Sản, Nguyễn Hoàng Dụ, Trịnh Tuy vây đánh Trần Cảo. Trần Cảo thua phải chạy lên đất Lạng Nguyên (Lạng Sơn ngày nay). Triều đình nhà Lê dẹp tan được loạn Trần Cảo nhưng nội bộ lục đục, đánh giết lẫn nhau làm cho dân chúng phải sống trong cảnh lầm than. Trong số các thế lực phò lập vua, có vị quan tên Mạc Ðăng Dung, nhờ tài năng quân sự nổi bật và sự khôn khéo, Mạc Ðăng Dung dần dần thâu tóm quyền hành, trở thành trụ cột trong triều đình, nhưng Mạc Ðăng Dung không hết lòng phò tá nhà vua mà nuôi mưu đồ tạo phản. Sử sách còn ghi lại sự kiện vua Lê Chiêu Tông thân hành đến phủ đệ của Mạc Ðăng Dung gia phong cho ông ta làm Thái Phó. Thế lực của Mạc Ðăng Dung ngày một lớn mạnh, hầu hết các quan lại trong triều đều ngả về họ Mạc. Mạc Ðăng Dung lộng quyền tới mức đi bộ thì che lọng phượng dát vàng, đi thuỷ thì dùng thuyền rồng dây kéo, ra vào cung cấm như đi vào chỗ không người, không kiêng sợ gì.
Để đối phó với Mặc Đăng Dung, vua Chiêu Tông cùng với Trịnh Tuy ngấm ngầm tìm cách triệt hạ thế lực của họ Mạc. Kế hoạch bị bại lộ, vua Lê Chiêu Tông phải trốn khỏi kinh thành. Ngày 1 tháng 8 năm Nhâm Ngọ (1522), Mạc Ðăng Dung cùng các quần thần khác lập em của Chiêu Tông tên là Lê Xuân lên ngôi. Năm Giáp Thân (1524), Mạc Đăng Dung đem quân vào đánh Thanh Hoá, Trịnh Tuy thua trận rồi chết, vua Chiêu Tông bị bắt đem về Đông Hà (thuộc huyện Thọ Xương) giam cầm và giáng xuống làm Đà Dương Vương.
Tháng 12 năm 1526, Lê Chiêu Tông bị Mạc Đăng Dung giết sau đó đem quan tài về chôn ở lăng Vĩnh Hưng ở Thanh Đàm. Lê Chiêu Tông mất lúc mới 21 tuổi, làm vua được 6 năm.
Lê Công Kiều là Liệt sĩ Cần vương chống Pháp, không rõ năm sinh, năm mất. Quê ở Cao Lãnh nay là TP Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp.
Ông có lòng nhiệt thành yêu nước. Khi Pháp xâm lược, ông hợp nghĩa quân chống nhau lại. Sĩ dân tin trọng ông, đề cử ông làm Đốc binh trong các lực lượng chống Pháp, nên thường gọi là Đốc Kiều, hoặc Đốc binh Kiều.
Địa bàn hoạt động của ông trải rộng từ Mỹ Tho đến Tân An. Năm 1862, khi Định Tường nay tỉnh Tiền Giang thất thủ, ông rút về lập chiến khu ở Đồng Tháp Mười và lập căn cứ ở vùng Mỹ Quý, tỉnh Đồng Tháp.
Ông tích cực đánh đuổi quân cướp nước nhưng vì thế yếu, bị thất bại và hy sinh. Nhân dân Đồng Tháp hằng tưởng niệm ông.
Lê Công Phép là Liệt sĩ cách mạng, quê ở ấp Tân Hội Đông, xã Tân Tạo, tỉnh Chợ Lớn nay thuộc huyện Bình Tân, TP HCM.
Năm 1940, trong cuộc Nam Kì khởi nghĩa ông được cử đứng ra lãnh đạo Ủy ban hành động ở Long Hưng hạ.
Sau đêm khởi nghĩa ông bị địch bắt giam ở bót Catinat, bị tra tấn cực hình, nhưng ông không khai một lời nào, rồi chúng đem ông xử bắn ngay tại quê nhà. Trước lúc bị bắn ông bảo đám lính người Việt: “Các anh cũng là đồng bào Việt Nam, các anh không nên bắn tôi, để cho Tây nó bắn”.
Lê Cung Hoàng tên húy là Xuân được Mạc Đăng Dung lập lên làm vua khi 15 tuổi.
Lê Cung Hoàng sinh ngày 26 tháng 7 năm Đinh Mão - 1507. Năm 1524, Mạc Đăng Dung tự mình thăng tước Bình Chương quân quốc trọng sự Thái phó Nhân quốc công. Tháng 10 năm 1525, Mạc Đăng Dung tự làm Đô tướng dẫn tất cả thuỷ, lục quân vào đánh Thanh Hoá, bắt được vua Lê Chiêu Tông đem về kinh sư giam cầm và đến tháng 12/1526 thì đem giết chết.
Sau khi giết chết Lê Chiêu Tông, Mạc Đăng Dung rút quân về đóng ở Cổ Trai, nhưng vẫn chế ngự triều đình. Tháng 4/1527, Cung Hoàng sai Trung sứ Đỗ Hiếu Đế đến làng Cổ Trai tấn phong cho Đăng Dung làm An Hưng Vương.
Mặc dù được vua ân sủng hậu đãi và giao phó trọng trách, nhưng Mạc Đăng Dung vẫn kiên quyết chớp thời cơ giành ngôi hoàng đế về cho họ Mạc.
Ngày 15 tháng 6 năm Đinh Hợi - 1527, Mạc Đăng Dung đem quân từ Cổ Trai vào kinh đô Thăng Long ép vua phải nhường ngôi, bắt Vua và Thái hậu tự tử. Như vậy Lê Cung Hoàng ở ngôi được 5 năm, thọ 21 tuổi.
Kể từ Lê Thái Tổ lên ngôi năm 1428 đến Lê Cung Hoàng bị giết vào năm 1527, trải qua 10 đời Vua, cả thảy đúng 99 năm. Các nhà sử học gọi là triều Lê Sơ.
Lê Hoàn (黎桓) tức là vua Lê Đại Hành (黎大行), sinh ngày 10-08-941, vua nhà Tiền Lê, thuỵ hiệu Đại Hành hoàng đế, quê làng Xuân Lập, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hoá. Có sách ghi ông sinh ở làng Bảo Thái, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam.
Ông xuất thân trong một gia đình nghèo thân phụ ông tên Lê Mịch, mẹ Đặng Thị Sen. Cha mẹ qua đời sớm, Lê Hoàn được một vị quan nhỏ là Lê Đột nhận về nuôi. Lớn lên Lê Hoàn đi theo Nam Việt vương Đinh Liễn. Dù chỉ là lính nhưng trí dũng khác thường, tính tình phóng khoáng nên được cha con Đinh Bộ Lĩnh yêu mến.
Trong công cuộc đánh dẹp các sứ quân, Lê Hoàn tỏ rõ là người có tài nên được Đinh Bộ Lĩnh giao cho trông coi 2000 binh sĩ. Đến khi dẹp yên các sứ quân, thống nhất đất nước, lập nên cơ nghiệp nhà Đinh, Lê Hoàn được phong chức Thập đạo tướng quân, Điện tiền Ðô chỉ huy sứ (tổng chỉ huy quân đội kiêm chỉ huy đội quân cấm vệ) của triều đình Hoa Lư. Lúc này Lê Hoàn vừa tròn 30 tuổi.
Tháng 10 năm Kỷ Mão 979, Đinh Tiên Hoàng bị Đỗ Thích giết chết, con là Đinh Duệ mới 6 tuổi lên nối ngôi. Lê Hoàn làm nhiếp chính trong một tình thế đầy khó khăn. Các đại thần Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Phạm Hạp nổi loại nhưng Lê Hoàn đã dẹp tan. Ngô Nhật Khánh, phò mã nhà Đinh, bỏ vào Nam rước vua Cham pa cùng hơn nghìn chiến thuyền định cướp kinh đô Hoa Lư nhưng bị bão đắm hết. Nhiều tướng sĩ suy tôn ông lên ngôi nối nghiệp nhà Đinh. Dương Thái hậu cũng lấy áo rồng choàng cho ông. Bấy giờ vào tháng 7, năm Canh Thìn 980.
Khi đã lên ngôi hoàng đế, Lê Hoàn triển khai lực lượng sẵn sàng chiến đấu và sai sứ đưa thư sang nhà Tống cầu hòa. Nhà Tống sai 8 tướng đem quân sang đánh. Ông phong Phạm Cự Lượng làm Đại tướng dẫn binh đi chống giữ. Quân Tống quyết tâm xâm lược Đại Việt, Lê Hoàn buộc phải cho quân đánh giặc quyết bảo vệ đất nước. Ông đã tái tạo một Bạch Đằng, sáng tạo một Chi Lăng, thắng lợi lớn trên cả hai mặt thủy bộ, giết được tướng nhà Tống là Hầu Nhân Bảo, buộc vua Tống phải xuống chiếu lui quân, giáng Đinh Duệ làm Vệ vương như tước cũ.
Năm Nhâm Ngọ 982, ông thân chinh đánh Chiêm Thành để phạt tội về việc vua Chiêm đã bắt giam hai sứ thần nước ta là Từ Mục và Ngô Tử Canh. Ông đem quân chiếm đóng kinh thành Chiêm Thành. Đây là cuộc nam phạt đầu tiên trong lịch sử dựng nước của nhân dân ta. Vua Chiêm từ ấy hàng năm phải triều cống và xưng thần.
Ông ở ngôi 26 năm, đổi niên hiệu 3 lần:
Lê Đình Chi (1 tháng 7 năm 1912 - 2 tháng 6 năm 1949) là luật sư Việt Nam.
Ông sinh năm 1912 tại xã Dịch Diệp, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định trong một gia đình nhà nho. Năm 1929, ông tham gia vào tổ chức Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí Hội. Năm 1932, ông đỗ tú tài và nhận bằng Cử nhân Luật vào năm 1935. Sau khi ra trường, ông từ chối làm tri huyện, vào Sài Gòn làm commis greffier (lục sự) tại Tòa áo đỏ (Đại hình) Sài Gòn.
Từ năm 1936, ông tích cực tham gia vào phong trào Đông Dương đại hội, đòi quyền dân chủ, nâng cao dân sinh, cải thiện dân trí. Căn nhà và văn phòng luật của ông, tại số 132 Lagradière (nay là Lý Tự Trọng) là nơi cất giấu tài liệu bí mật, cờ, khẩu hiệu, vũ khí, đồng thời cũng là nơi ẩn náu của nhiều trí thức cách mạng.
Theo tiểu thuyết tư liệu Nguyễn Bình, huyền thoại và sự thật của Nguyên Hùng, thì sau khi Nhật đảo chính Pháp (9 tháng 3 năm 1945), giới luật sư tại Sài Gòn chia thành hai phe trẻ và già, trong đó phái già thân Pháp, còn phái trẻ gồm Lê Đình Chi, Thái Văn Lung, Gaston Phạm Ngọc Thuần (anh trai của Phạm Ngọc Thảo), Trần Công Tường... đứng hẳn về phía Việt Minh. Tổng khởi nghĩa thành công, rồi Pháp nổ súng chiếm Sài Gòn, Lê Đình Chi chạy về Thị Nghè, sau đó được đưa về chiến khu An Phú Đông. Ông dùng tài sản riêng mua súng đạn, cùng với Út Trọng thành lập chi đội 11 – Bộ đội Suối đá Tây Ninh và trực tiếp chỉ huy chống lại quân phỉ Đệ Tam, Đệ Tứ, Sư đoàn HT29 và liên tiếp mở các cuộc tấn công vào hệ thống đồn bốt của quân Pháp. Ông từng tham gia vào hội nghị thi hành Hiệp định sơ bộ 6 tháng 3 năm 1946 tại miếu Bá Cơ, Đại An, cùng với Huỳnh Văn Nghệ, Võ Bá Nhạc, Phạm Thiều.
Cuối năm 1945, ông được bổ nhiệm làm Trưởng phòng Quân pháp Khu 7. Năm 1948-1949, ông giữ chức Trưởng phòng Quân pháp Bộ tự lệnh Nam Bộ, rồi Giám đốc Nha Quân Pháp Nam Bộ. Ông cùng một số trí thức sinh viên như Trần Văn Quới (Bảy Quới) dịch một số sách luật như Code pénal modfié (Luật cải cách) đồng thời tổ chức các phiên tòa án binh tại quân khu 7. Ông mở lớp đào tạo cán bộ tư pháp cho kháng chiến, soạn thảo một số cuốn luật như Luật hiến pháp sơ giảng, Hình luật sơ lược, Hình luật tố tụng, Luật vi cảnh, Quân luật Việt Nam... có giá trị trong những năm đầu kháng chiến chống Pháp.
Ngày 2 tháng 6 năm 1949, trong trận càn lớn của Pháp đánh vào Đồng Tháp Mười, luật sư Lê Đình Chi bị trúng đạn máy bay và qua đời khi mới 37 tuổi. Trong đợt này còn có kỹ sư Nguyễn Ngọc Nhựt cũng bị bắt sống và qua đời ít lâu sau đó.
Ông có một người con gái là nhà sử học Lê Thị Thoa, đã kết hôn với Thượng tướng Quân đội Nhân dân Việt Nam Trần Văn Trà. Tên ông đã được đặt cho một con đường ở huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh.
Vua Lê Dụ Tông tên thật là Lê Duy Đường, vua nhà Hậu Lê, miếu hiệu Dụ Tông Hòa hoàng đế, con trưởng Lê Hy Tông (黎熙宗), lên ngôi vào tháng tư năm Ất Dậu 1705 lấy niên hiệu Vĩnh Thịnh đến năm 1720 đổi lấy niên hiệu thành Bảo Thái .
Tháng 4 năm Kỷ Dậu 1729, ông bị chúa Trịnh Cương buộc nhường ngôi cho con ông là thái tử Lê Duy Phường để làm Thái thượng hoàng, sau bị phế làm Hôn Ðức công, rồi ra ở cung Kiền Thọ, xưng là Thuận Thiên thừa vận Hoàng thượng.
Thoái vị xong, hai năm sau tháng giêng năm Tân Hợi 1731 ông mất, hưởng thọ 52 tuổi ở ngôi 24 năm. Chôn tại Cổ Đô lăng, làng Cổ Đô, huyện Lôi Dương, tỉnh Thanh Hóa.
Ông ở ngôi 25 năm, đổi niên hiệu 2 lần:
• Vĩnh Thịnh 15 năm (1705-1719)
• Bảo Thái 10 năm (1720-1729)
Lê Duẩn tên thật là Lê Văn Nhuận là Nhà hoạt động cách mạng, nguyên Tổng bí thư Ban chấp hành trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam. Sinh ngày 7-4-1907 tại làng Hậu Kiên, xã Triệu Thành, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị.
Ông xuất thân trong một gia đình nông nghiệp, ngay từ năm 1928 đã tham gia tổ chức Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí hội, năm 1930 là một trong những đảng viên lớp đầu của Đảng Cộng sản Đông Dương. Năm 1931 ông là Ủy viên của Xứ ủy Bắc Kỳ, năm này ông bị Pháp bắt tại Hải Phòng kết án 20 năm tù cấm cố qua các nhà tù Hà Nội, Sơn La, Côn Đảo.
Năm 1936, nhân chính quyền cánh tả Pháp cầm quyền ông được trả tự do. Sau khi về đất liền ông hoạt động ở các tỉnh Trung Kỳ, đến năm 1937 được cử giữ chức Bí thư Xứ ủy Trung Kỳ. Năm 1939 ông được cử vào Ban thường vụ Trung ương Đảng, cuối năm này ông cùng Nguyễn Văn Cừ chủ trì Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương quyết định thành lập Mặt trận phản đế Đông Dương.
Năm 1940, ông lại bị Pháp bắt ở Sài Gòn kết án 10 năm tù và đày Côn Đảo lần thứ hai cho đến khi Cách mạng Tháng Tám thành công, ông được đón về Sài Gòn tham gia lãnh đạo kháng chiến ở Nam Bộ.
Cuối năm 1946 ông được đề cử trực tiếp lãnh đạo kháng chiến ở Nam Bộ, giữ chức Bí thư Xứ ủy, rồi Bí thư Trung ương cục miền Nam. Sau hiệp định Genève ông ở lại miền Nam lãnh đạo phong trào cách mạng, cuối năm 1957 ông ra Hà Nội và ông được đề cử lãnh đạo công việc bên cạnh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tại Đại hội Đảng Lao động Việt Nam lần thứ ba (1960) ông được cử giữ chức Bí thư thứ nhất Ban chấp hành Trung ương Đảng.
Các năm 1976, 1982 ông vẫn có chân trong Bộ Chính trị và giữ chức Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam cho đến ngày mất.
Ngày 10-7-1986 ông mất tại Hà Nội, thọ 79 tuổi.
Do công lao của mình, ông được Đảng và Nhà nước Việt Nam cùng các nước xã hội chủ nghĩa tặng nhiều huân chương cao quý, trong đó có Huân chương Sao Vàng và Giải thưởng Lê Nin.
Gia đình
Ông có hai bà vợ chính thức: Lê Thị Sương; Nguyễn Thụy Nga.
Bà Lê Thị Sương: kết hôn năm 1929, hiện nay đang sống ở Hà Nội, bà có bốn người con.
• Lê Hãn, đại tá Quân đội Nhân dân Việt Nam
• Lê Thị Cừ
• Lê Tuyết Hồng
• Lê Thị Diệu Muội, tiến sĩ.
Bà Nguyễn Thụy Nga: kết hôn năm 1948 tại miền Tây Nam Bộ, do Lê Đức Thọ làm mối, Phạm Hùng làm chủ hôn, khi Lê Duẩn vẫn còn hôn nhân chính thức với người vợ đầu. Sau 1975, bà là Phó Tổng biên tập phụ trách hành chánh trị sự của báo Sài Gòn Giải phóng. Hiện bà sống ở TP. HCM. Bà có ba người con:
• Lê Vũ Anh, lấy giáo sư toán học Victor Maslov người Nga ở Moskva, mất khi sinh con thứ ba.
• Lê Kiên Thành (sinh 1955), tiến sĩ vật lý, nay là doanh nhân.
• Lê Kiên Trung.
Tác phẩm
• Giương cao ngọn cờ cách mạng của chủ nghĩa Mác sáng tạo đưa sự nghiệp của chúng ta đến toàn thắng (Sự thật, 1963).
• Thư vào Nam (Sự thật, 1987)
• Các báo cáo chính trị
Lê Đức Thọ (10 tháng 10 năm 1911 – 13 tháng 10 năm 1990) là chính khách Việt Nam, được trao tặng giải Nobel Hòa bình cùng Henry Kissinger vào năm 1973 nhưng ông đã từ chối. Đó là giải Nobel duy nhất dành cho người Việt cho đến nay.
Tiểu sử
Lê Đức Thọ tên thật là Phan Đình Khải, sinh tại thôn Địch Lễ, xã Nam Vân, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định. Tham gia các hoạt động cách mạng (tổ chức bãi khóa, dự lễ truy điệu nhà chí sĩ Phan Chu Trinh, lãnh đạo phong trào đấu tranh của học sinh...) và bị Pháp bắt giam hai lần (1930-1936 và 1939-1944). Sau khi được thả tự do lần thứ hai, ông trở về Hà Nội hoạt động và trực tiếp phụ trách Xứ ủy Bắc Kỳ. Năm 1944 ông được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam.
Năm 1948, ông vào miền Nam Việt Nam làm Phó Bí thư, kiêm Trưởng ban Tổ chức Xứ ủy Nam Bộ cho tới Hiệp định Genève được ký kết năm 1954.
Sau khi tập kết ra Bắc năm 1955, ông được bầu vào Bộ Chính trị Đảng Lao động Việt Nam (sau đổi là Đảng Cộng sản Việt Nam) và đắc cử. Đầu năm 1968, ông trở lại miền Nam làm Phó bí thư Trung ương Cục miền Nam một thời gian ngắn. Đến tháng 5 cùng năm, ông làm cố vấn đặc biệt cho đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Hội nghị Paris, bàn về chấm dứt chiến tranh và lập lại hòa bình ở Việt Nam.
Các năm 1956-1973, 1976-1982 Trưởng ban tổ chức TW. Cuối năm 1977 đến tháng 1-1979 Bộ chính trị phân công ông phụ trách công tác đặc biệt. Năm 1980 ông làm bí thư thường trực, phụ trách tổ chức, tháng 10 năm 1980 thường trực kiêm trưởng ban chính trị đặc biệt. Từ tháng 3/1983 ông phụ trách tư tưởng, nội chính và ngoại giao. Năm 1983 ông được cử làm chủ tịch uỷ ban quốc phòng của Ðảng. Năm 1986 trưởng tiểu ban nhân sự đại hội VI. Từ tháng 12/1986 ông Cố vấn Ban Chấp hành TW.
Ông được tặng giải Nobel năm 1973 cùng với Henry Kissinger vì thương thảo thành công Hiệp định Paris chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà bình ở Việt Nam, nhưng ông từ chối nhận giải với lý do hòa bình vẫn chưa thực sự lập lại trên đất nước Việt Nam.
Ông cũng là một nhà thơ với một số tập thơ như Trên những nẻo đường (1956), Đường ngàn dặm (1977), Nhật ký đường ra tiền tuyến (1978), Thơ Lê Đức Thọ (1983).
Ông là anh ruột của Thượng tướng Đinh Đức Thiện (cha đẻ của đường mòn Hồ Chí Minh) và của Đại tướng Mai Chí Thọ, Đại tướng Công an Nhân dân đầu tiên của Việt Nam.
22-03-2010
Chế độ Linear
