Thơ Lý Bạch Trong Tâm Tư Người Âu- Mỹ

[Quận Chúa Quỳnh Anh]

QA post một số ít đoạn trích trong bài viết của Giáo Sư Đàm Trung Pháp , QA thấy thật là thú vị , post lên cho các bạn cùng đọc.

Trong số các thi hào Trung Quốc , có lẽ Lý Bạch ( 701-762) đời Đường là người được các dịch giả Anh -Mỹ chiếu cố đến nhiều nhất. Lý do chính của sự thiên tư này rất có thể là vì thơ họ Lý " giản dị " và " dễ cảm thông " là hai đặc trưng nổi bật nhất trong thơ Lý Bạch.

Giáo sư James Hargett , hiện dạy văn chương Á Châu tại State University of New York. TRong bài " The Poetry of Li Bo " trong cuốn GREAT LITERATURE OF THE EASTERN WORLD , trích bài tuyệt cú " Tĩnh Dạ Tứ " , do Arthur Cooper bên Anh Quốc chuyển ngữ năm 1973 để chứng minh nhận định ấy :

Sàng tiền khán nguyệt quang,
Nghi thị địa thượng sương.
Cử đầu vọng minh nguyệt ,
Đê đầu tư cố hương.

Nghĩa là :

Đầu giường chợt thấy bóng trăng ,
Mập mờ trên đất , ngỡ rằng sương sa.
Ngửng đầu trông vẻ gương nga ,
Cúi đầu luống những nhớ nhà băn khoăn.

( Dịch giả Trần Trọng Kim )

Before my bed there is bright moonlight
So that it seems like frost on the ground
Lifting my head I watch the bright moon
Lowering my head I dream that I ' m home

Giáo sư Stephen Owen hiện nay dạy văn chương Trung Quốc tại Harvard và đã dịch nhiều thơ Tàu sang Anh ngữ , rất chuộng bài " Tương Tiến Tửu " của họ Lý. Trong một tuyển tập đồ sộ các tuyệt tác phẩm văn học hoàn cầu , đang được dùng trong nhiều đại học Hoa Kỳ , Owen đã dịch đoạn đầu của bài thơ theo thể nhạc phủ hào phóng và tráng lệ " Bring in the Wine " như sau :

Quân bất kiến
Hoàng hà chi thủy thiên thượng lai ,
Bôn lưu đáo hải bất phục hồi.
Quân bất kiến
Cao đường minh kính bi bạch phát ,
Triêu như thanh ty mộ thành tuyết.
Nhân sinh đắc ý tu tận hoan ,
Mạc sử kim tôn không đối nguyệt...

Nghĩa là :

Thấy chăng ai :
Nước sông Hoàng xuống tự trời kia ,
Chảy mau ra biển , chẳng quay về.
Thấy chăng ai :
Gương sáng nhà cao , thương tóc bạc ,
Sớm tựa tơ xanh , chiều thành tuyết.
Ở đời đắc ý cứ vui chơi ,
Chớ để chén vàng trơ dưới nguyệt...

( Dịch giả Trần Trọng San ).

Look there !
The waters of the Yellow River ,
coming down from Heaven ,
rush in their flow to the sea ,
never turn back again.
Look there !
Bring in the mirrors of mighty halls
a grieving for white hair ,
this morning blue-black strands of silk,
now turned to snow with evening.
For satisfaction in this life
taste pleasure to the limit ,
And never let a goblet of gold
face the bright moon empty...

Dịch giả Greg Whincup người Gia Nã Đại đã cho ra mắt cuốn THE HEART OF CHINESE POETRY. Mười bài thơ họ Lý được Whincup cho vào tuyển tập là các bài :" Sơn Trung Vấn Đáp " , " Tống Hữu Nhân " , " Tặng Mạnh Hạo Nhiên " , " Tống Mạnh Hạo Nhiên Chi Quảng Lăng " , " Hoàng Giang Từ " , " Tự Khiển " , " Tảo Phát Bạch Đế Thành " , " Xuân Tứ " , " Ngọc Giai Oán " , " và " Thính Thục Tăng Tuấn Đàn Cầm ".

Dưới con mắt của Whincup , bài ngũ ngôn bát cú " Tống Hữu Nhân " thực kiệt xuất về cả hình thức lẫn nội dung :

Thanh sơn hoành bắc quách ,
Bạch thủy nhiễu đông thành.
Thử địa nhất vi biệt ,
Cô bồng vạn lý chinh.
Phù vân du tử y
Lạc nhật cố nhân tình.
Hay thủ tự tư khứ ,
Tiêu tiêu ban mã minh.

Tạm dịch :

Chạy dài cõi Bắc non xanh
Thành Đông nước chảy quanh thành trắng phau.
Nước non này chỗ đưa nhau
Một xa muôn dặm biết đâu cánh bồng.
Chia phôi khác cả mối lòng
Người như mây nổi , kẻ trông bóng tà ,
Vẫy tay thôi đã rời xa
Nhớ nhau tiếng ngựa nghe mà buồn teo !

( Dịch giả Tản Đà )

Green mountains
Lie across the northern outskirts
Of the city
White water
Winds around the eastern
City wall.
Once we make our parting
Here in the place ,
Like a solitary tumbleweed
You will go
Ten thousand miles .
Floating clouds
Are the thoughts of the wanderer
Setting sun
Is the mood of his old friend .
With a wave of the hand
Now you go from here .
Your horse gives a whinny
As it depart .

Còn đây là bài " Nguyệt Hạ Độc Chước " ( Drinking Alone by Moonlight ) mà Owen chuyển ngữ dưới đây :

Hoa gian nhất hồ tửu ,
Độc chước vô tương thân.
Cử bôi yêu minh nguyệt ,
Đối ảnh thành tâm nhân.
Nguyệt ký bất giải ẩm ,
Ảnh đồ tùy ngã thân.
Tạm bạn nguyệt tương ảnh ,
Hành lạc tu cập xuân.
Ngã ca nguyệt bồi hồi ,
Ngã vũ ảnh linh loạn.
Tinh thời đồng giai hoan.
Túy hậu các phân tán.
Vĩnh kết vô tình du ,
Tương kỳ mạc Vân Hán.

Tạm dịch :

Trong hoa rượu ngọt một bầu ,
Một mình chuốc chén có đâu bạn bè.
Mời trăng cất chén kè nhè ,
Thân ta , bóng ấy , trăng kia , ba người.
Trăng thì tiếp rượu không nguôi ,
Bóng ta theo mãi không rời thân ta.
Bạn cùng trăng bóng vẩn vơ ,
Vui chơi khuây khỏa để chờ ngày xuân.
Ta ca trăng cũng băn khoăn ,
Khi ta nhảy múa , bóng lăn lộn hoài.
Cùng nhau khi tỉnh vui cười ,
say rồi nghiêng ngửa , mọi nơi rạc rời.
Vô tình giao kết chơi bời ,
Hẹn nhau ở chỗ xa khơi cõi trời.

( Dịch giả Trần Trọng Kim ).

Here among flowers one flask of wine ,
with no close friends , I pour it alone .
I lift cup to bright moon , beg its company ,
then facing my shadow , we became three .
The moon has never known how to drink ;
my shadow does nothing but follow me .
But with moon and shadow as companions the while ,
this joy I find must catch spring while it' s here .
I sing , and the moon just lingers on ;
I dance , and my shadow flails wildly .
When still sober we share friendship and pleasure ,
then , utterly drunk ,each goes his own way
Let us join to roam beyond human cares
and plan to meet far in the river of stars .

Và rồi sau cùng , cả đến cái chết ôm trăng của Lý Trích Tiên , tuy huyễn hoặc , nhưng cũng nên thơ làm sao trong tâm tư người phương tây ! Quả vậy , theo lời giáo sư James Hargett , một Lý Bạch sử và một Lý Bạch huyền sử sẽ muôn đời là một , và điều này chỉ làm gia tăng mức hấp dẫn cho vị thi thánh ấy mà thôi.